Körlük ve Fahrenheit 451 Romanlarında İç Denetim Olgusunun Devlet Faktörü Üzerinden İncelenmesi

İç denetim; kişinin bir olay karşısında gösterdiği davranışlara, çatışmalara ve kendisini kontrol etme çabalarının tümüne denir. 1 Toplum içerisinde değişen sistem ya da rutinler karşılığında bireyin iç denetimi de bu doğrultuda değişim göstermektedir. Devlet tarafından değiştirilen sistemler sonucunda birey alışık olmadığı olaylarla karşılaştığında bir süre tepki gösterip eski düzenini geri getirmeye çalışsa da bir süre sonra artık bu duruma karşı bir farkındalığı kalmaz ve vicdanı bakımından körleşmeye başlar. Bahsedilen durum sonucunda insan, zamanla iç denetimine kayıtsız kalmaya ve kendinden uzaklaşmaya başlamaktadır. Anlatılan duruma örnek olarak Jose Saramago’nun yazmış olduğu Körlük romanı gösterilebilir. Otoritenin yıkılması karşılığında farkındalığa sahip olan insanlar da zamanla körleşmeye, iç denetimini kaybetmeye başlamaktadır. Bazı durumlarda ise birey otoritenin baskısı sebebiyle hükümete karşı ses çıkaramadan topluma uyum sağlamak zorunda kalmaktadır, aksi takdirde toplum tarafından dışlanmakta ya da daha ağır cezalar almaktadır. Bu duruma örnek olarak Ray Bradbury tarafından yazılan Fahrenheit 451 romanı verilebilir. Çocukluğundan itibaren gerek aldığı eğitimlerle gerekse de konulan kurallar nedeniyle toplum manipüle edilmiştir ve zamanla monotonlaşan hayat ile birlikte iç denetimini kaybetmeye başlamıştır. Her iki kitapta da toplumun iç denetimini kaybetmesinin ve toplum normlarının değişmesinin temel nedeni devlettir. Sürekli değiştirilen politikalar ya da uygulanan manipülasyonlar devletin, toplumun farkındalığını yok etmek için uyguladığı politikalardan bazılarıdır. Makalede, Körlük ve Fahrenheit 451 eserleri üzerinde iç denetim olgusu devlet faktörü üzerinden incelenmiştir.

Jose Saramago’nun Körlük eserinde devlet halk üzerinde uyguladığı politikayı durmaksızın değiştirmektedir. Eserde ilk olarak devlet, “Çavuş, En iyisi bırakalım açlıktan gebersin bunlar, dedi, böcek ölürse, zehir de kalmaz.” (Saramago, 2022; 87) politikasını uygulayarak toplumu kendi içerisinde desteksiz bırakırken bir süre sonra destek olmaya karar vermiştir. “Yeni ayaklanmalara kalkışılmasından korkarak tutumlarını değiştirdiler ve yiyeceklerin vaktinde ve doğru miktarda gönderilmesine karar verdiler.” (Saramago, 2022; 116) Verilen alıntı doğrultusunda otorite devamlı tutum değiştirmiş ve bu durum sonucunda halk, yaşanan olaylara tepki göstermemeye başlayarak iç denetimini ve farkındalığını kaybetmeye başlamıştır. Anlatılan durumun sonucunda karantinaya alınan halk içerisinde farkındalığa ve iç denetime sahip olan kişiler de zamanla yaşanan hırsızlık, tecavüz vakalarına katlanmak zorunda kalmıştır. “... Bu dehşete bir çare bulmalı, artık katlanamıyorum, görmüyormuş gibi yapamayacağım artık.” (Saramago, 2022; 134) alıntısında da iç denetime sahip olup yaşanan olaylara hala tepki gösterebilen doktorun karısı, iç denetime sahip olmasına rağmen olaylara karşı çıkamamıştır. Anlatılan durumlara benzer olarak Ray Bradbury’nin Fahrenheit 451 eserinde de devletin uyguladığı manipülasyonlar ve politikalar sonucunda halk iç denetimini kaybetmiştir. Bu doğrultuda iç denetimini kaybeden halk, monotonlaşmış ve aynı düşünmeye başlamıştır

“Ah, annemle babam ve amca oturmuş konuşuyorlar, o kadar. Sokaklarda gezinmek gibi, ama daha nadir. Amcam bir keresinde de sokaklarda gezindiği için -sana söylemiş miydim?- tutuklanmıştı. Ah, biz çok tuhafız.” (Bradbury, 2022, 29)

Verilen alıntı doğrultusunda sokaklarda gezindiği için tutuklanan halk düşüncelerini toplum önünde paylaşmamaya ve düşünmemeye başlamıştır. Bu durum sonucunda insanların yaşanan olaylar karşısında verdiği tepkiler tekdüzeleşmeye ve farkındalık denilen unsur yok olmaya başlamıştır. Sonuç olarak her iki eserde de devletin uyguladığı politika sebebiyle toplumun iç denetiminin yok olduğu söylenebilir.

Devletin, uyguladığı politikaları değiştirmesinin sonucunda iç denetimin yok olmasıyla beraber toplum normları da bu doğrultuda değişmektedir. Toplumsal normlar; toplumun genel ahlaki ve estetik beğenilerini anlatan, ortak inanç, hedef ve hareketleri yansıtan kurallar bütünüdür. 2 Bu doğrultuda örnekleri görülen Körlük eserinde karşılaşılan olağanüstü hal karşısında toplum, bir bütün olarak hareket ederken durmaksızın değişen politikalar sonucunda kendi içerisinde parçalanmaya ve gruplaşmaya başlamıştır. Anlatılan durum sonucunda toplumsal normlar da bu doğrultuda değişim göstermiştir. “Kör adam bağırdı, Herkes sakin olsun, susun, sesini yükseltmeye kalkışan olursa üzerine ateş ederim, kimse umrumda değil.” (Saramago, 2022; 139) Verilen alıntıda da hükümet otoritesi ortadan kalktığında halkın kendi içerisinde gruplaşması ve toplumsal norm denilen kavramın ortadan kalkışı aktarılmıştır. Körlük eseriyle benzer olarak bir süre uygulanan politikaların ortadan kaldırılması ve yeni yasalar ile halka belirli yasaların uygulanması durumunda toplumsal normların değiştiği ve yok olduğu bir diğer eser olan Fahrenheit 451’de ise hükümet insanlara kitap okumamaları gerektiğini, anayasaya tamamen uymaları gerektiğini aşılamaktadır. Toplum anayasayı dinlemeye başladığı zaman ise sıradanlaşır ve kendi kimliklerini kaybetmeye başlarlar. Anlatılan durum sonucunda kendi kimliklerini kaybeden insanlar düşünmemek için belirli bir aktiviteler yapar ve bu doğrultuda toplumsal normlar da yok olmaktadır.

“Ama düşünmeye zamanımız oluyor mu? Ya saatte yüz altmış kilometreyle araba sürüyorsun ve tehlikeden başk bir şey düşünemiyorsun ya da oyun oynuyorsun veya bir odada, dört duvarlı televizyon alıcısıyla oturuyorsun… ki onunla tartışamazsın. Neden? Televizyon alıcısı ‘gerçektir’. Anlıktır, boyutu vardır. Sana ne düşüneceğini söyler, bangır bangır kafana sokar.” (Fahrenheit 451, 2022: 106)

Verilen alıntı incelendiğinde toplum düşünmeye vakti olmadığına kendini inandırmış ve her gün aynı rutinleri yaptıklarından toplumsal ve bireysel kimliklerini kaybetmeye başlamışlardır.

Eser değerlendirildiğinde, iç denetim olgusunun ve toplumsal norm algısının yok olmasının temel sebebinin devlet ve uyguladığı politikalar olduğu söylenilmektedir. Uygulanan politikaların henüz toplum alışamadan değiştirilmesi sonucunda iç denetimini kaybetmeye başlayan halk bir noktada sıradanlaşarak kimliksizleşir ve toplumsal normlarını kaybetmeye başlamaktadır. Jose Saramago’nun Körlük ve Ray Bradbury’nin Fahrenheit 451 eserlerinde de uygulanan manipülasyonlar ve politikalar sonucunda iç denetim ve toplumsal normların değişimi incelenmiştir.

KAYNAKÇA:

Bradbury, R. (2022) Fahrenheit 451. İstanbul: İthaki Yayınları.

Saramago, J. (2022) Körlük. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.