Modernleşmenin Toplumsal Etkisinin Sessiz Ev Romanı Üzerinde İncelenmesi

Modernleşme, sürekli değişen dünyaya ayak uydurmaktır. Bir toplumun modernleşmesi için kendi konfor alanlarından çıkıp bazı yenilikler getirmesi gerekir. Getirilen bu yenilikler yüzünden de toplum üzerinde pek çok farklı alanda bazı değişimler ve etkiler ortaya çıkar. Orhan Pamuk eserlerinde modernleşmenin ve batılılaşmanın bu etkilerinden sıkça bahseder. Sessiz Ev eseri de modernleşmenin getirileri ve bu getirilerin halk üzerindeki etkilerinin konu olarak işlenmesi yönünden diğer Orhan Pamuk eserlerine benzer. Bu makalede, Sessiz Ev romanında bulunan modernleşmeler ve beraberinde getirdiği etkileri dini açıdan etkileri ve evlilik açısından etkileri olarak iki yan tez üzerinden incelenecektir.

Sessiz Ev eseri boyunca sürekli gerçekleşen yenilikler ve bunun etkisiyle ortaya çıkan kuşak farklılıkları görülmektedir. Bu farklılıkları ortaya çıkaran en önemli etkenlerden biri 1930-1980 modernleşmesinin etkilerinden biri olan fikir çeşitliliğinin oluşmasıdır. Bu çeşitliliğin evlilik düşüncesi üzerinde de bazı etkileri vardır. Örneğin Fatma Hanım görücü usulü Selahattin Bey ile evlendirilmektedir. "Kızım baba evinden gidiyorsun, şunu kulağına küpe et: Erkeklere çok sormamak gerektiğini anlatıyordu, merak kediler içindir..." (Pamuk, 1983) Fatma Hanım’ın babasının Fatma’ya söylediği bu sözlerden yola çıkarak bakılırsa Fatma Hanım’ın evlendiği dönemde kadınların sorgulama hakkı yoktur ve eşi ne derse onu yapması gerektiği düşünülmektedir. Nilgün üzerinde görüldüğü gibi daha sonrasında bu düşünceler modernleşmenin etkisi ile kadınlara da düşünce hakkı tanınmıştır. Bu sayede kadınlar kendilerine sorulmadan görücü usulü evlendirme geleneğine karşı çıkabilmişlerdir ve kendileri isterse istediği kişilerle evlenebilecek duruma gelmiştir. Daha öncesinde evlilik önemliyken farklı düşüncelerle birlikte evliliğin önemsiz olduğunu savunan kişiler oluşmuştur. "...âşık olup hemen evlenmeyi kuran zavallı, iradesiz, sivilceli, genç Türk âşıkları gibi mi olacaktım ben de sonunda..." (Pamuk, 1983) bu alıntıda da görüldüğü üzere âşık olup hemen evlenmek isteyen gençler zavallı olarak görüldüğü bir düşünce yapısına bürünülmüştür.

Sessiz Ev üzerinde dini düşünce açısından farklılıklar da görülmektedir. Örneğin Selahattin’e göre modernleşme dinsel dogmatizmin yıkılıp insanların bilim ile aydınlanabilmesidir. Bu bağlamda Selahattin Bey için din, kendisinin en büyük amaçlarından modernleşebilmenin önünde bir engeldir. “Bilgimizin kaynağı deneydir… Deneye dayanmayan ve deneyle kanıtlanmayan hiçbir bilgi geçerli değildir… Bütün bu bilimsel bilginin dayanak noktası olan bu cümle, Allah’ın varlığı sorununu da, bir hamlede safdışı bırakır…” (Pamuk, 1983) Bu alıntı da Selahattin Bey’in din hakkında düşüncelerini açıklar niteliktedir. Selahattin Bey çevresine de Allah’ın olmadığı fikrini aşılamaya çalışmıştır. Örneğin bütün eser boyunca Fatma Hanım’a “Doğrular bir kere bulunur: Gök Fransa’da da mavidir, incir ağaçları New York’ta da ağustosta meyve verir ve tavuk yumurtasından bizim kümeste civciv çıktığı gibi yemin ederim Fatma, bugün Çin’de de çıkmaktadır ve su buharı Londra’da makineleri döndürüyorsa, burada da döndürür ve Allah Paris’te yoksa burada da yoktur ve insan her yerde bir ve eşittir ve cumhuriyet her zaman en iyisi ve bilim her şeyin başıdır”(Pamuk, 1983) ya da “Allah yok, bilgi var, her şeyi bilebiliriz, bilmeliyiz, bilsinler…”(Pamuk, 1983) benzeri söylemlerde bulunmuştur. Eser içerisinde kendini modernleşmeye kapamış ve gelenekçiliğin sembolü olarak kullanılan Fatma dinine bağlıdır.

Roman boyunca farklı açılardan Türk modernleşmesi ve getileri üzerinde durulmuştur. Modernleşme bağlamında gerçekleşen bu getirilerin sonucu olarak da bazı toplumsal etkiler ortaya çıkmıştır. Sessiz Ev eserini bu bağlamda incelendiğinde zaman eser boyunca modernleşmenin toplumsal etkilerinin geniş ve çeşitli olduğu görülmektedir. Bu geniş ve çeşitli alan evlilik ve dini düşünceleri de kapsamaktadır. Modernleşme ile oluşmuş farklılıklar eser boyunca Selahattin Bey, Fatma Hanım ve Nilgün gibi karakterler üzerinden görülmektedir.

Kaynakça:

Pamuk, O. (1983). Sessiz Ev. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.